Sudan iç savaşında radikaller ve İran’ın rolü

İran Devrim Muhafızları’na ait “Fars Air Qeshm” şirketinin bir uçağının Sudan’a silah sevkiyatı yaptığı ortaya çıktı. Avrupa merkezli istihbarat kaynaklarına göre göre, “EP-FAB” tescil koduna sahip “Fars Air Qeshm”e ait bir Boeing 747, 17 Mart’ta Port Sudan’dan kalktıktan sonra Tahran’a indi.

Uçağın uçuş kayıtlarına göre, birkaç saat içinde Tahran’da yalnızca üç saniye süren bir uçuş gerçekleştirdiğini gösteriyor.Devrim Muhafızları’na ait uçaklar, genellikle uşuçlarını gizlemek istediklerinde radar sistemlerini kapatarak iz bırakmadan uçuş yapıyor. Ancak “FlightRadar24” sitesine kaydedilen verilere göre, aynı sabah uçak W5998 sefer sayısıyla Tahran’dan Port Sudan’a uçuş yaptı.

İnsansız Hava Araçları savaşın şeklini değiştiriyor

Iran International televizyonunun haberine göre; Avrupalı kaynağın yanı sıra Devrim Muhafızları’na yakın bir başka kaynak, bu Boeing uçağının yükünün silah ve askeri teçhizattan, özellikle de çeşitli insansız hava araçlarından (İHA) oluştuğunu; bunların, iç savaşta rakiplerine karşı kullanılmak üzere Sudan ordusuna teslim edildiğini doğruladı. Bloomberg, geçtiğimiz yılın sonunda da Iran’ın Sudan’a IHA’lar gönderdiğini yazmıştı.

Devrim Muhafızları’na ait olan “Fars Air Qeshm” şirketi, terör gruplarına silah sağladığı gerekçesiyle yaptırım listesinde bulunuyor. Geçen yıl 14 Temmuz’da İran, aynı uçak ve aynı tescil kodu kullanılarak Bender Abbas’tan Sudan’a benzer bir sevkiyat yapmıştı. Ondan bir ay önce de uçak, İran’dan Sudan’a başka bir uçuş gerçekleştirmişti.

Yaklaşık bir yıl önce, Reuters haber ajansı, altı İranlı kaynağa dayandırdığı haberinde İran’ın Sudan’a gönderdiği İHA’ların oradaki iç savaşta önemli bir rol oynadığını bildirmişti.

BBC World’ün, Hartum yakınlarındaki bir askeri üsten elde ettiği uydu görüntülerine göre Tahran, Sudan’a iki tip insansız hava aracı gönderiyor: Biri daha çok keşif amaçlı kullanılan “Ababil-3”, diğeri ise iki adet “Qaem” tipi akıllı bomba taşıyabilen “Mohajer-6”. İran bu İHA’lardan Irak’ta Haşdi Şabi’ye, Venezuela’ya ve Rusya’ya da vermişti.

Ayrıca Sudan ordusuna ait bir kampta, İran yapımı “Saega 2” tipi tanksavar füzesinin varlığını gösteren bir fotoğraf yayınlandı. Tahran, Sudan ordusunu Hızlı Destek Kuvvetleri’ne karşı yürüttüğü savaşta destekliyor.

Uluslararası uzmanlara göre, İran’ın ordu mensuplarınıve aşırıcı grupları nitelikli silahlarla donatarak Sudan’daki savaşı körüklüyorve çatışmanın uzamasına yol açıyor.

Sudan Ordusunun Savaşı Şiddetle Bitirme Israrı Devam Ediyor

Uluslararası kamuoyunun ve Türkiye’nin Sudan’da bir an önce barışın sağlanmasına yönelik çağrılarına rağmen, bölgeye yakın zamanda sevk edilen İran silahları, Sudan ordusunun savaşı askeri yöntemlerle devam ettitmek ve ülkedeki siyasi tabloyu tek başına şekillendirme yönündeki çabalarını daha da pekiştirdi. Ordu, yerel, uluslararası ve bölgesel çevreler tarafından sunulan barışçıl çözüm girişimlerini reddetmeeye devam ediyor.

Sudan ordusunun şiddet ve kaosu körükleme yolundaki bu tercihlerine karşın, Hızlı Destek Kuvvetleri diğer tarafta, bölgede etkin olan ülekerin barışçıl çözüm girişimlerine olumlu yaklaşarak, çatışmanın sürmesinden muzdarip milyonlarca Sudanlının sıkıntılarına son vermek iestediğini de çeşitli dönemlerde ifade etti.

İran’ın Sudan’daki Etki Arayışı

İran uzun yıllardır Sudan’daki nüfuzunu güçlendirmeye çalışıyor. Yaklaşık 12 yıl önce, Ömer el-Beşir yönetimi döneminde, Tahran’ın Hamas’a silah ulaştırmak için Sudan’ı kullandığı gündeme gelmişti. 2014 yılında İsrail, Hartum’daki bir silah fabrikasını bombalamış, “Times of Israel” gazetesi, “Times London” kaynağına atıfta bulunarak fabrikanın Devrim Muhafızları’na ait olduğunu bildirmişti.

Yine 2014’te, Sudan yönetimi İran’ı ülkede Şii mezhebini yaymaya çalışmakla suçladı. İki yıl sonra ise Tahran’la diplomatik ilişkilerini kesti ve İran büyükelçisini sınır dışı etti. Ne var ki 2023 kışında, İsrail ile Hamas arasındaki savaşın ortasında, Sudan Dışişleri Bakanı Tahran’ı ziyaret etti ve iki taraf ilişkileri yeniden başlattıklarını ilan etti. Ardından Devrim Muhafızları, Sudan’a büyük miktarda silah göndermeye başladı. Kasım ayında Bloomberg haber ajansı, İran’ın Kızıldeniz kıyısında, Sudan topraklarında bir askeri üs kurmaya çalıştığını aktardı.

Geçtiğimiz 18 Şubat’ta, Sudan Dışişleri Bakanı Ali Yusuf İran’ı ziyaret etti ve İran rejiminin üst düzey yetkilileriyle bir araya geldi. İki taraf el sıkışarak işbirliğini sürdüreceklerini taahhüt etmişti. Ancak bundan üç gün önce, Ali Yusuf Moskova’da, Rusya’ya Kızıldeniz’de kalıcı bir askeri üs kurma sözü vermişti; üstelik bu bir vaatten ziyade bir garantiler verme ziyareti şeklindeydi.

İran’ın Desteğinin Karşılığı Ne?

1 Mart’ta “Wall Street Journal”, İran’ın Sudan yöneticilerine, kalıcı bir askeri üs kurma izni karşılığında, güvertesinden helikopter havalanabilecek bir savaş gemisi tedarik etmeyi teklif ettiğini fakat bu önerinin kabul görmediğini yazdı.

Sudan Dışişleri Bakanı’nın Tahran’a ziyaretinden iki hafta sonra, İran’ın BM eski temsilcisi Sadık Hurrazi’ye ait “Diplomasi-i İran” adlı sitede yayımlanan bir makalede, Tahran’ın Sudan’da iki hedef peşinde olduğu belirtildi: Birincisi, Sudan’ın uranyum rezervlerini İran’ın askeri nükleer programını güçlendirmek için kullanmak. İkincisi ise, son aylarda İsrail tarafından zayıflatılan bölgede Hamaney’e bağlı direniş eksenine Sudan’ı da eklemek.

İran’ın hangi amaçla olursa olsun Sudan ordusuna verdiği destek, iki yıldır süren savaşta ülkede büyük kayıplara sebep olduğu ve çatışmalar sivil halkın çeşitli bölgelerde yoğun insan hakları ihlalleri yaşamasına yol açtığı iddia ediliyor.

Geçtiğimiz hafta aktivistler, Sudan ordusuna bağlı silahlı güçler ve aşırıcı tugayların, başkent Hartum’un güneyindeki “Güney Hizam” bölgesinde onlarca gencibir meydana götürerek kurşuna dizip başlarını kestiklerini belgelediler. Bu korkunç sahneler, yerel ve bölgesel insan hakları kuruluşları ile Birleşmiş Milletler tarafından şiddetle kınandı.