Kimi ‘Sihirli’ Mantar Cinsleri Neden Tüketildiğinde Halüsinasyon Görmeye Sebep Oluyor?

Aslına bakarsanız, bir çeşit “kimyasala” dayanan bu durum, her mantarda görülmüyor.

Zaten olağan mantarlardan da çok farklı bir hissiyat veren bu türler, ürettikleri bir husustan ötürü bu durum oluşuyor. Pekala o unsur ne?

Mantarlar, ekosistemde çok sayıda rol üstlenen organizmalardır.

Yalnızca büyümeleri için gerekli temel hususları değil, biyolojik fonksiyonları epeyce özel olan ikincil metabolitleri de sentezliyorlar. Bu ikincil metabolitler ortasında, birtakım cinslerde ruhsal tesirler yaratabilen halüsinojenik bileşikler yer alıyor.

Psilosibin üzere unsurların, sırf beşerler üzerinde tesirli olduğunu düşünmeyin. Bunlar, mantarların kendilerini korumak ve etraflarındaki organizmalarla etkileşimlerinde üstünlük sağlamak gayesiyle da geliştirdikleri evrimsel bir stratejinin kesimidir.

İyi de mantarlar neden bu kimyasalları üretiyor?

Birçok mantar çeşidi, ekolojik baskılar karşısında hayatta kalmak için kimyasal savunma sistemleri geliştirmiştir. Mesela amanita muscaria (sinek mantarı) üzere tipler, halüsinojenik ve toksik özelliklere sahip muscimol ve ibotenik asit isimli bileşikler üretiyor. Bu bileşikler, mantarın kendisini muhafazasını sağlayan kimyasal bir kalkan fonksiyonu görmekte.

Böylece mantarlar, kendilerini yiyebilecek böcekler üzere potansiyel tehditlerden korunuyorlar. Halüsinojenik bileşiklerin tesiri, doğrudan öldürücü bir zehir üzere olmasa da canlıların hudut sistemini etkileyerek davranışlarını değiştiriyor.

Psilosibinin yapısı, beyindeki serotonin reseptörlerine bağlanarak onları farklı formda davranmaya zorluyor.

Bu durum, mantarın doğal düşmanlarını etkileyerek beslenmelerini engelliyor ve böylelikle mantarın daha inançlı bir ortamda büyümesine imkan sağlamış oluyor. Kısaca, hayatta kalma düzeneği da diyebiliriz.

Araştırmalar, mantarların halüsinojenik bileşenleri üretme yeteneğinin, kimi çeşitler ortasında yatay gen transferi ile yayılabileceğini gösteriyor. Bu da evrimsel olarak bu bileşiklerin yararlı olduğu ve mantarların hayatta kalmasını artırdığı manasına geliyor.

Ama bunu, yalnızca savunma gayeli da düşünmemek gerek.

Birçok mantar çeşidi, bitkilerle mikorizal ilgiler kurarak besin alışverişi yapıyor. Halüsinojenik mantarlar da ağacın kökleriyle bu çeşit bir ilgi kuruyor. Mantar, psilosibin üzere bileşenlerle böcekleri uzak tutarken, bitkiye de dolaylı yoldan bir avantaj sağlıyor.

Mantarların halüsinojenik bileşenler üretmesinin ardındaki evrimsel sistem, doğal seçilim tarafından şekilleniyor. Şayet bir özellik, organizmanın hayatta kalmasına katkı sağlıyorsa, bu özellik yayılabiliyor. Bu cins mantarlar da bu kimyasal bileşenleri üreterek daha az ziyana uğramış olurken, daha fazla spor üreterek hayatta kalabiliyorlar.

Temelinde hayatta kalma stratejisi yatan bu durum, gördüğümüz gibi yalnızca “sihir” ile sonlu kalmıyor.