Çok Zımnî Başlasa da Bugün Her Alanda Kullandığımız GPS’nin “Kimin Aklına Gelirdi!” Dedirten Ortaya Çıkış Öyküsü

GPS sistemi, başlangıçta yalnızca askeri bir emele hizmet ediyordu.

Askeri sebeplerle ortaya çıkan bu sistem, nasıl oldu da bugün elimizden düşüremediğimiz bir sistem hâline geldi?

Her şey, 1957’de Sovyetler Birliği’nin birinci yapay uydu Sputnik 1’i fırlatmasıyla başladı.

Bu olay, uzay araştırmalarına kapı ortalarken navigasyon teknolojisi için de büyük bir dönüm noktası oldu. Sputnik’in radyo sinyallerini Dünya’dan izleyen ABD’li bilim insanları, değişik bir şey fark etmişlerdi…

Uydunun hareketi sırasında yayılan radyo sinyallerinin frekansı, Doppler etkisiyle değişiyordu. Doppler tesirinin ne olduğunu anlattığımız bu içeriğe göz atabilirsiniz:

Yani, şayet bir uyduya ilişkin sinyallerin nasıl değiştiği gerçek formda tahlil edilirse, uydunun pozisyonu da belirlenebilirdi. Bu keşif de kestirim edeceğiniz üzere GPS’nin temel çalışma prensiplerinden birisi oldu.

İlk uydu tabanlı navigasyon sistemi, 1960’ta ortaya çıktı.

Sputnik’in akabinde ABD, uydu bazlı bir navigasyon sistemi geliştirmek için çalışmalara başladı. O periyotlarda, denizaltılar ve savaş gemileri için hassas navigasyon büyük bir gereksinimdi. Bu gereksinim doğrultusunda ABD donanması, 1960’ta “Transit” ismini verdikleri birinci uydu navigasyon sistemini geliştirmişti.

Transit sistemi, yörüngede makul sayıda uydu bulunduruyordu. Pozisyon belirleme süreci ise Doppler tesiri ile yapılıyordu. Lakin bu sistemde kullanıcılar, daima sinyal alamıyordu. Zira uydular, Dünya üzerinde dönerken yalnızca makul vakit dilimlerinde kullanılabiliyordu.

İhtiyaçlar doğrultusunda daha gelişmiş bir sistem doğdu.

Navigasyon sistemlerinin gelişmesindeki en değerli faktörlerden biri de vakitti. Pozisyon belirleme, uyduların sinyallerinin ne kadar müddette alındığını hesaplamak üzerine heyetiydi. Bu yüzden daha hassas saatler kullanıldığında, navigasyonun doğruluğu da artmış oluyordu.

Bu hedefle, 1967’de ABD, “Timation” ismini verdiği yeni bir sistem üzerinde çalışmaya başladı. Bu projede, uydulara atomik saatler entegre edilerek daha yanlışsız vakit ölçümleri yapılabiliyordu. Timation’ın, GPS’nin bugünkü hassasiyetine ulaşmasında çok tesirli oldu.

1973’te GPS doğdu.

1960’ların sonunda, ABD Hava Kuvvetleri de kendi bağımsız navigasyon sistemi olan “621B” projesi üzerinde çalışıyordu. Alışılmış vakitle bu çalışmalar, donanmanın ve başka askeri ünitelerin projeleriyle birleştirildi. Böylelikle 1973’te, ABD Savunma Bakanlığı, NAVSTAR GPS adlı yeni bir global navigasyon sistemi geliştirmeye karar verdi. Öbür projelerde daha kapsamlı olan bu sistem, Dünya’nın her yerinde çalışacak halde tasarlandı.

NAVSTAR GPS’nin ilk uydusu, 22 Şubat 1978’de fırlatıldı. 1985’e kadar toplam 11 deneysel uydu, yörüngeye yerleştirildi. Lakin sistem, şimdi tam manasıyla kullanılabilir durumda değildi ve test kademesindeydi.

GPS sistemi, 1990’lara kadar yüklü olarak ABD ordusu tarafından kullanıldı.

1991’de Körfez Savaşı sırasında ABD askerleri, birinci defa GPS teknolojisini askeri operasyonlarda faal olarak kullandı. GPS, çöllerde taraf bulmayı kolaylaştırarak savaşın gidişatını büyük ölçüde etkiledi.

1993’te ise NAVSTAR GPS’nin 24 uyduluk tam takımyıldızı tamamlanmıştı. Bu da, sistemin dünya çapında kullanılabilir hâle gelmesi manasına geliyordu. Böylelikle modern GPS sistemi de faaliyete geçmiş oldu.

Bugün ise GPS, dünyanın her yerinde milyarlarca insan tarafından kullanılıyor. Akıllı telefonlardan arabalara, uçaklardan tarım makinelerine kadar birçok alanda yer alan bu teknoloji, uzun ve meşakkatli basamaklardan geçerek âdeta kolumuz, bacağımız hâline geldi.